Εφηβεία   •   Συγκρούσεις   •   Οικογένεια

02 Φεβρουαρίου, 2020

Σε μια προσπάθεια να προσεγγίσουμε τι είναι η εφηβεία θα ξεκινήσουμε μιλώντας για τις αλλαγές στο σώμα των εφήβων, οι οποίες συνοδεύονται από αλλαγές στην εικόνα του εαυτού, στις σχέσεις με τους γύρω αλλά και στην αντίληψη του κόσμου συνολικά. Ο έφηβος βρίσκεται σε μια διαδικασία εδραίωσης της ατομικής του ταυτότητας, σε μια προσπάθεια αυτονόμησης και μετάβασης στον κόσμο των ενηλίκων. 

Κατά την εφηβεία παρατηρούμε κοινές συμπεριφορές και «συμπτώματα»: πχ ο έφηβος απομακρύνεται, δεν εκδηλώνεται όπως πριν, είναι συνεχώς στο διαδίκτυο παίζοντας παιχνίδια ή μιλώντας με συνομηλίκους. Άλλοτε πάλι βρίσκεται συνεχώς έξω και παρακούει ή αντιδρά όταν του ζητείται να παραμείνει σπίτι. Ο κοινωνικός κύκλος διευρύνεται και οι «κολλητοί» ή κάποια ερωτική σχέση γίνονται τα σημεία αναφοράς του.

Οι έφηβοι εκφράζονται με τρόπους που εκλαμβάνονται από τους ενήλικες ως εκκεντρικοί, υπερβολικοί ή μπερδεμένοι. Πολύ συχνά βλέπουμε γονείς που ερχόμενοι αντιμέτωποι με «δύσκολους εφήβους» αισθάνονται θλίψη για την απώλεια του ρόλου τους, ανασφάλεια και φόβο για όλα όσα πια δεν μπορούν να ελέγξουν. Άλλες φορές πάλι εκφράζουν οργή και ματαίωση για όλα αυτά που νιώθουν πως δεν πέτυχαν. Όσο οι γονείς αντιδρούν με θυμό στα αιτήματα των εφήβων, οι έφηβοι εισπράττουν απόρριψη, βιώνουν το περιβάλλον ως ακόμη πιο ασταθές και απειλητικό, η ένταση κλιμακώνεται και η απόσταση μεγαλώνει. Πολλές φορές καταλήγουν όλα τα μέλη του οικογενειακού συστήματος να φέρουν ενοχή για τους καυγάδες που γίνονται και να αισθάνονται μόνοι κι εγκλωβισμένοι.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς όταν νιώθουν ότι φτάνουν στα όριά τους;

Οι γονείς αντί να δρουν παρορμητικά σε μια κρίση, μπορούν να δίνουν χρόνο στον εαυτό τους να ηρεμήσουν, να αναδιοργανωθούν και να ζητήσουν στήριξη. Παίρνοντας χρόνο και συζητώντας τους προβληματισμούς τους με πρόσωπα που μοιράζονται την ευθύνη για την ανατροφή του παιδιού ή με άλλα πρόσωπα εμπιστοσύνης, μπορούν να καταφέρουν να διακρίνουν την αναστάτωση των εφήβων από την απάθεια ή την αδιαφορία. Μια υποστηρικτική σχέση μεταξύ των συντρόφων είναι καλή προϋπόθεση γι αυτό. 

Εξίσου σημαντικό είναι όλα τα μέλη να νιώθουν πως ελεύθερα και ειλικρινά μπορούν να εκφράζονται. Όταν μια συμπεριφορά του εφήβου δε θέτει σε κίνδυνο τη φυσική ή συναισθηματική του ασφάλεια και απλώς διαφέρει από τις προσδοκίες της οικογένειας, καλό θα ήταν οι γονείς να αποφεύγουν την αντιπαράθεση και να αφήνουν ελευθερίες. Σε γενικές γραμμές αν οι γονείς θέλουν να επιδιώξουν μια αλλαγή στον έφηβο, μπορούν να το κάνουν μέσα από τη δική τους σταθερότητα, αντί να αγωνίζονται να καταφέρουν ένα «αποφασιστικό χτύπημα».

Φυσικά κάποιες φορές η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη. Τότε είναι σημαντικό οι γονείς αντί να νιώθουν πως ο χρόνος δε γυρίζει πίσω, να έχουν πίστη ότι τα λάθη είτε των ίδιων είτε των παιδιών μπορούν να επανορθωθούν. Πάντως, μια σύγκρουση που θα γίνει σε κλίμα σεβασμού χωρίς προσβολές και ειρωνεία μπορεί να φανεί χρήσιμη στη χαρτογράφηση νέων ορίων και στον επαναπροσδιορισμό γονέων και παιδιών. 

Επομένως…

Οι έφηβοι χρειάζονται σε κάθε περίπτωση όρια και προστασία, αλλά την ίδια στιγμή χρειάζονται χώρο, εμπιστοσύνη και διακριτικότητα. 

Το να είναι κανείς γονιός είναι μία βιωματική διαδικασία μάθησης, μία συνεχής διεργασία του πώς πρέπει να στέκεται δίπλα στο παιδί. Και η εφηβεία είναι ίσως η πιο απαιτητική και μακρόχρονη περίοδος διαπραγματεύσεων και διακυμάνσεων μέχρι το παιδί να βρει ανεξάρτητο και αυτόνομο την ενήλικη θέση του και ο γονιός να βρει έναν άλλο τρόπο να είναι γονιός για το παιδί που μεγαλώνει. 

Νιόβη Βέλλιου
Ψυχολόγος MSc, Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια