Άνοια   •   Φροντιστής   •   Οικογένεια

25 Οκτωβρίου, 2019

Με την πάροδο της ηλικίας δημιουργούνται φθορές στο σώμα μας, ενώ παράλληλα μειώνεται η ικανότητα του οργανισμού να τις “επισκευάσει”. Οι φθορές μπορεί να είναι ταχείες ή αργές, σωματικές ή διανοητικές. Στις περιπτώσεις όπου υπάρχει εξασθένηση των γνωστικών λειτουργιών του εγκεφάλου, όπως της μνήμης, της κρίσης, του προσανατολισμού αναφερόμαστε στην εμφάνιση της άνοιας. Η άνοια έχει ποικίλες μορφές, χαρακτηριστικό ωστόσο γνώρισμά της αποτελεί η αδυναμία εκτέλεσης των καθημερινών δραστηριοτήτων του ατόμου.

Όπως και σε άλλες χρόνιες ασθένειες έτσι και στην άνοια δεν πλήττεται μόνο το μέλος που νοσεί, αλλά ο φροντιστής (που συνήθως είναι κάποιος κοντινός συγγενής) και η οικογένεια στο σύνολό της. Η φροντίδα του ατόμου με άνοια είναι τόσο αναπόσπαστο κομμάτι της νόσου, που πολλές φορές φτάνει να καταλαμβάνει την ολότητα της σχέσης με τον ασθενή. Οι αυξημένες απαιτήσεις φέρνουν σημαντικές αλλαγές στη ζωή του φροντιστή, κλονίζουν την κανονικότητά του (πχ τη δυνατότητά του να εργάζεται), περιορίζουν τον χρόνο του, δημιουργούν οικονομικές δυσκολίες, επιδρούν στην υγεία του. Η μεγαλύτερη όμως αλλαγή συμβαίνει σε ψυχικό επίπεδο. Ο φροντιστής καλείται να αναλάβει όλους τους ρόλους απέναντι στον ασθενή: να τον περιθάλψει, να τον συντροφεύσει, να κρατήσει το βάρος της λήψης αποφάσεων, ακόμα και να αντέξει αποδοκιμασίες κι επιθετικές συμπεριφορές.

Πρόκειται για ένα πολύπλευρο φορτίο, το οποίο ωστόσο ο κάθε άνθρωπος και η κάθε οικογένεια που έρχεται αντιμέτωπη με αυτό, το βιώνει διαφορετικά. Παράγοντας που επηρεάζει το βίωμα του φροντιστή είναι η ηλικία στην οποία το νοσούν άτομο διαγιγνώσκεται με άνοια. Η άνοια πρώιμης έναρξης τείνει να είναι πολύ πιο επώδυνη για τους φροντιστές. Καθοριστικό ρόλο παίζει επίσης το στάδιο της νόσου στο οποίο βρίσκεται ο ασθενής, όπως επίσης και η εξέλιξη ή επιδείνωση που παρουσιάζει. Για παράδειγμα η απώλεια της ικανότητας αναγνώρισης οικείων προσώπων αποτελεί μια τραυματική κατάσταση για τον φροντιστή που πιθανόν τον βάζει και σε μια κατάσταση προκαταβολικού θρήνου. Ακόμα, η στάση του φροντιστή απέναντι στη νόσο επηρεάζεται και από τη σχέση και τη σύνδεση που έχει με το άτομο με άνοια. Φροντιστές που η σχέση τους με το πάσχον άτομο χαρακτηριζόταν από απόσταση, αμφιθυμία ή συγκρούσεις, βιώνουν περισσότερα αρνητικά αισθήματα (θλίψη, ενοχές, απελπισία) κατά τη φροντίδα του. Συνολικά όμως το βίωμα του φροντιστή διαμορφώνεται από τα ατομικά χαρακτηριστικά και αποθέματά του.

Η άνοια είναι μια νόσος που εξελίσσεται προοδευτικά και δεν υπάρχει “θεραπεία” της. Αν βρίσκεστε στη θέση του φροντιστή είναι σημαντικό να αναγνωρίσετε τα αποθέματά σας για να μειωθεί κατά το δυνατόν το φορτίο σας.

• Ένα πρώτο βήμα για την ανακούφιση θα ήταν να νομιμοποιήσετε τα συναισθήματά σας. Επιτρέψετε στον εαυτό σας να λυπηθεί, να θυμώσει, να απογοητευτεί. Σεβαστείτε αυτά τα συναισθήματα, δώστε τους χώρο και δεχτείτε τα σαν μέρος του εαυτού σας και της κατάστασης που βρίσκεστε. Δεν χρειάζεται να επικυρωθούν από τους άλλους, αλλά από εσάς τους ίδιους.
• Ισορροπήστε ανάμεσα στις ανάγκες του φροντιζόμενου και τις δικές σας ανάγκες. Τα όριά μας μετακινούνται διαρκώς καθώς και εμείς και οι γύρω μας συνεχώς αλλάζουμε. Είναι σημαντικό να μπορούμε να τα προσαρμόσουμε στις ανάγκες και τις αντοχές μας. Σήμερα λιγότερα- αύριο περισσότερα.
• Ζητείστε βοήθεια από τους κοντινούς σας ανθρώπους: Έστω και αν κάποιος προσωρινά δεν μπορεί να αναλάβει ένα κομμάτι φροντίδας και να σας ξεκουράσει, το να είναι παρών και να ακούσει μπορεί να φέρει μεγάλη ανακούφιση. Είναι σημαντικό να διατηρείτε ανοιχτά κανάλια επικοινωνίας. Αξιοποιήστε τον περίγυρο ως πηγή δύναμης και υποστήριξης.
• Απευθυνθείτε σε ειδικούς: Μη μένετε σε λύσεις που σας εγκλωβίζουν. Δημιουργήστε ένα ασφαλές περιβάλλον στο σπίτι με τη βοήθεια θεραπευτή (φυσικοθεραπευτή, εργοθεραπευτή) ή απευθυνθείτε σε κάποιο εξειδικευμένο κέντρο που θα μπορέσει να αναλάβει τη φροντίδα του αγαπημένου σας ατόμου.
• Αν οι τρόποι που μέχρι τώρα αντιμετωπίζατε τις δυσκολίες παύουν να είναι επαρκείς, αναζητείστε ομάδες ψυχοεκπαίδευσης ή συμβουλευτική από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι ο καθένας αποκρίνεται διαφορετικά σε τέτοιες καταστάσεις και το να ζητήσετε βοήθεια δεν αποτελεί σημάδι αδυναμίας. Για να μπορέσω να φροντίσω κάποιον ουσιαστικά, πρέπει πρωτίστως να είμαι εγώ καλά.

Νιόβη Βέλλιου
Ψυχολόγος MSc, Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια