Στην σύγχρονη εποχή έχουμε μάθει να παρατηρούμε το σώμα εξωτερικά, ως ένα αντικείμενο. Έχει γίνει κάτι που κατέχουμε, ένα όργανο που το διαθέτουμε για εργασία, διασκέδαση ή άλλες ασχολίες. Το ασκούμε, το διακοσμούμε, το ζωγραφίζουμε, το εξουθενώνουμε, το “ταΐζουμε” ή του στερούμε φαγητό. Και όταν δεν “υπακούει” οι ιατρικές παρεμβάσεις μας βοηθούν να ανακτήσουμε την κυριαρχία πάνω του.

Ο έλεγχος όμως πάνω του είναι μάλλον μερικός και αυτό διότι το σώμα είναι ζωντανό. Ό,τι συμβαίνει γύρω μας στην αλληλεπίδραση μας με τους άλλους: οι αισθήσεις, οι κινήσεις, τα συναισθήματα και οι σκέψεις μας καταγράφονται σε κάθε κύτταρό μας και επηρεάζουν το σώμα μας. Και αυτό με την σειρά του επηρεάζει τις αισθήσεις, τις κινήσεις, τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας, την αλληλεπίδρασή μας με τους άλλους.

Η σύνδεση των διαχωρισμένων και φαινομενικά ανεξάρτητων πηγών του σωματικού και ψυχικού πόνου επιβεβαιώνεται στην ιατρική βιβλιογραφία για τα αυτοάνοσα νοσήματα, τα δερματικά προβλήματα, τις αλλεργίες, το έλκος, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, τα καρδιαγγειακά προβλήματα, τις ορμονικές διαταραχές, το άσθμα, τις ημικρανίες, τους μυοσκελετικούς πόνους κ.α., όπου τα συμπτώματα δεν αποτελούν μέρος κάποιας γενικότερης ιατρικής κατάστασης και μπορεί να εξαφανίζονται ή να επανεμφανίζονται ξαφνικά.

Ψυχή και σώμα φαίνεται να βρίσκονται σε συνεχή διάλογο. Αν δεν φροντίσουμε το σώμα μας ή αν αμελήσουμε όσα μας δυσκολεύουν ψυχικά, πιθανόν προσωρινά να ανακουφιστούμε, όμως η μνήμη δε θα αργήσει να επαναφέρει την αδυναμία ή τον πόνο.

Στις 20 και 21 Ιουνίου 2023 στο σεμινάριο “Compassionate Self Inquiry for Healing Trauma & Stress” που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, ο Dr. Gabor Maté στάθηκε μεταξύ άλλων στην χαρτογράφηση των συναισθηματικών χαρακτηριστικών που μοιράζονται οι άνθρωποι που ασθενούν με αυτοάνοσα νοσήματα. Όπως αναφέρει και στα βιβλία του αυτά τα χαρακτηριστικά είναι τα εξής:

• Αυτόματη και ψυχαναγκαστική ταύτιση με το καθήκον και την εργασία, ταύτιση αυτού που είμαι με αυτό που κάνω

• Τάση να γίνομαι ένα με το εξωτερικό περιβάλλον και να καταπιέζω τον υγιή θυμό μου

• Αμέλεια των δικών μου συναισθηματικών αναγκών

• Ανάληψη ευθύνης για τη συναισθηματική κατάσταση άλλων ανθρώπων και λαχτάρα να μην απογοητεύσω κανέναν

Η σχέση σύνδεσης και αυθεντικότητας

Ανέφερε ότι η βασικότερη ανάγκη ενός βρέφους είναι η σύνδεση και η αγάπη, ενώ μια άλλη σημαντικότατη ανάγκη είναι η αυθεντικότητα, η ανάγκη του ανθρώπου να είναι αληθινός με τον εαυτό του. Ένα παιδί δεν θέλει ούτε μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε αυτά τα δύο, επομένως όταν το οικογενειακό περιβάλλον είναι τέτοιο που το παιδί καλείται να επιλέξει, τότε συχνά θυσιάζει την αυθεντικότητα για τη σύνδεση με τους γονείς ή τους φροντιστές του.

Η ασθένεια προκύπτει από την απώλεια αυτής της αυθεντικότητας που γίνεται προκειμένου να κερδίσουμε την αποδοχή και την αγάπη από αυτούς που μας φροντίζουν. Αυτή η πάλη μεταξύ σύνδεσης και αυθεντικότητας, συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή μας, με αποτέλεσμα να χάνουμε τη σύνδεση με τον πραγματικό εαυτό μας, και να παραμερίζουμε τις δικές μας ανάγκες ή τα συναισθήματά μας προκειμένου να ανήκουμε, να αγαπηθούμε και να αισθανθούμε αποδεκτοί και αποδεκτές. Καλούμαστε συνεχώς να επιλέξουμε μεταξύ του πόνου της μοναξιάς ή του πόνου της απώλειας του αυθεντικού εαυτού μας.

Συναισθήματα και ένστικτο

Ο Dr. Maté αναφέρθηκε σε ένα quote του Eckhart Tolle “Emotions are the body’s response to the mind. Gut feelings are the body’s response to the external environment”. Τα συναισθήματα είναι η ανταπόκριση του σώματος στο νου, ενώ το ένστικτο είναι η ανταπόκριση του σώματος στα εξωτερικά ερεθίσματα.

Και πώς μπορούμε να διακρίνουμε το ένστικτό μας; Όταν αυτό λειτουργεί, τότε αισθανόμαστε εσωτερική ηρεμία και γαλήνη, σαν μια βαθειά, ουσιαστική γνώση. Όσο περισσότερο μαθαίνουμε να το ακούμε, τόσο μεγαλύτερη γίνεται και η σχέση που αναπτύσσουμε μαζί του, τόσο ενδυναμώνεται αυτή η εσωτερική φωνή.

Γιατί είναι σημαντικό το Όχι

Ο Dr. Maté αναφέρθηκε επίσης εκτενώς στην σημασία της αυθεντικότητας και μέσα από μια διαδραστική άσκηση, εξερευνήσαμε τις πτυχές στη ζωή μας όπου δυσκολευόμαστε να πούμε όχι. Συγκεκριμένα η άσκηση περιλάμβανε τις εξής ερωτήσεις, τις οποίες αξίζει να κάνουμε συχνά στον εαυτό μας:

1. Σε ποια κομμάτια της ζωής μου δυσκολεύομαι να πω όχι, ή δεν είμαι αυθεντικός/ή;

2. Τι νιώθω στο σώμα όταν δεν μπορώ να πω όχι;

3. Ποια είναι η πεποίθηση που έχω για το τι θα συμβεί αν πω όχι ή δεν είμαι αυθεντικός/ή με τον εαυτό μου;

4. Πώς θα ήταν, τι θα γινόταν αν μπορούσα να πω όχι και να είμαι αυθεντικός/ή;

5. Πού δεν λέω ναι; Που θέλω να πω ναί αλλά δεν έχω πια χρόνο ή ενέργεια μέσα μου, επειδή ακριβώς δεν μπορώ να πω όχι; Τι μου κοστίζει όταν δεν μπορώ να πω όχι;

Επομένως, όταν στην ζωή μας εμφανιστεί ένα σύμπτωμα ή μια ασθένεια, ίσως θα βοηθούσε να αναρωτηθούμε τι συμβαίνει. Θα μπορούσε να υπάρχει ένα μεταμφιεσμένο συναίσθημα π.χ. πίσω από την αρρυθμία ένας θυμός ή πίσω από μια διαταραχή στον ύπνο να κρύβεται μια ανάγκη που έχω αρνηθεί να εκδηλώσω; Μήπως χρειάζομαι μια παύση ή μήπως μια συγχώρεση; Ποιος προσελκύεται κι έρχεται κοντά μου όταν αρρωσταίνω και ποιος απομακρύνεται; Αν η ασθένεια είχε ένα μήνυμα να μου δώσει, ποιο θα ήταν αυτό;

Για όλα αυτά το σώμα μας μπορεί να μας μιλήσει πολύ πριν νοσήσει. Φτάνει να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να ακούσει τις ανάγκες και τις δυνατότητές του.

Σημείωση: Το παραπάνω κείμενο δεν επέχει θέση θεραπευτικής παρέμβασης, παρά μόνο ενημέρωσης. Η παραδοχή πως υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στο σωματικό πρόβλημα που εκδηλώνεται και σε μια ψυχική δυσκολία που αντιμετωπίζουμε είναι το σημείο έναρξης για την αναζήτηση επίλυσης στο πρόβλημα.